Ayı balığı, deniz ve karada yaşayabilen bir balık türüdür. Fok balığı olarak da bilinen ayı balığı, yüzgeç ayaklı, etçil ve memeli bir balıktır. Kuzey Kutbu, Pasifik Okyanus, Atlantik'de yaşayan ayı balığına, Akdeniz ve Marmara denizinde de rastlanabilir. Yaklaşık olarak 90 kilo ağırlığında olan ayı balığının ağırlığı maksimum 40 tona kadar ulaşabilir.
Çeşitlerine göre boy uzunlukları 2-6 metre arasında değişir. Ayı balıklarının bilindik 18 çeşidi vardır ve ortalama olarak 25-30 yıl arasında yaşayabilirler. Baş kısmı yuvarlak, gözleri iri, dudakları sert ve vücutları iri kıllarla kaplıdır. Dış kulakları olmayan ayı balıklarının ön ve arka ayakları yüzgeç şeklindedir ve ayak tabanları kıllarla örtülüdür. Akciğer yoluyla solunumunu gerçekleştiren ayı balıklarının deri altında onları soğuktan muhafaza eden bir yağ dokusu bulunmaktadır. Ayı balıkları ıslanmama özelliğine sahiptir. Çünkü derileri yağlı kıllarla örtülüdür.
Ayı balığı, iki ayrı familyaya ait bir balık türüdür. Ayı balıklarının Phocidae familyasına ait olanları ilk grubu oluşturan balıklardır. Kuzey Yarımkürede yaşamını sürdüren bu grup balıklar gerçek olan ayı balıklarıdır. Sibirya foku, Baykal foku, Sakallı fok, Halkalı fok bu grubun içindedir. Bu gruptaki balıkların ayak kısımları uzunluk bakımından aynıdır ve ayaklarında oldukça güçlü tırnakları vardır.
Deniz fili ve deniz leoparı ise Monachiae familyasına ait olan ikinci grup balıklardır. Bu grubun içindeki balıklar diğer gruptaki balıklardan biraz daha farklıdır.
Bu familyaya ait olan ayı balıklarının ayak uzunlukları birbiriyle eşit değildir. Tırnakları ise diğer gruptaki balıklardan daha güçsüzdür. Daha çok açık denizlerde, Buz dağlarının üzerinde, koy ve körfezlerde yaşamlarını sürdürürler. Uyumak, dinlenmek ve kıl değiştirmek için karaya çıkarlar. Arka ayakları yüzgeç şeklinde ve geriye dönüktür. Karada ayakları yerine böğürlerini kullanarak sürünürler. Ayı balıklarının tatlı sularda yaşayan türleri de vardır. Baykal gölü, Saimaa gölü, Lodoğa, Finlandiya gibi bölgelerde yaşayan, küçük balıkçıklar ve deniz yumuşakçalarıyla beslenen türleri de nadir olsa da bulunmaktadır.
Ayı balığı üremesi
Üreme zamanına ulaşan ayı balıkları üremek için karaya çıkar ve koloni toplulukları meydana getirirler. Ayı balıklarının erkekleri oldukça kıskanç olur ve zaman zaman bağırarak, dişilerin yanına yabancı erkek ayı balıklarını yaklaştırmazlar. Bu sebepler erkek balıklar arasında zaman zaman kavga çıkabilir. Ayı balıkları daha çok Nisan başlarında ürerler. Yeni doğmuş yavru ayı balıklarının boyları ortalama 60 santim, ağırlıkları ise 4,5 kilo kadardır. Yavru ayı balıklarının vücutları beyaz uzun tüylerle kaplı olur ve bu tüyler zamanla dökülerek yerini kısa tüylere bırakır. Yeni doğan ayı balıkları doğduktan sonra 3 ay %50 anne sütüyle beslenir. 2 yaşına gelen ayı balığı artık yetişkin olur.
Bazı ayı balıkları denizin yaklaşık 400 metre derinliğine kadar inebilir. Deniz altında yaklaşık olarak 20-40 dakika durabilir. Suyun içinde olan ayı balığının burun delikleri kapalı olur ve bu balıklar için, kutup tilkileri, kutup ayısı, katil balinalar düşmandır. Ayı balıkları suyun içinde burunlarını kapatır. Eskimolar tarafından avcılığı yapılan ayı balıklarının kürkleri çanta, elbise ve çadır üretiminde kullanılır. Ayı balığının yağı lamba ve fenerler de yakılarak kullanılır. Yaşlı olmayan ayı balıklarının ise etinden yararlanılır. Ayı balıkları A vitamini bakımından oldukça zengindir. Ehlileştirilmesi kolay olan ayı balıkları sirklerde de kullanılmaktadır.
